Kistler

Yumurtalık kistleri yumurtalıklar (kadının uterusunun her iki tarafında olan ve her ay yumurta üreten 2 küçük organ) üzerinde oluşan büyümelerdir. Kadının üreme yıllarında yumurtalık kistine çok sık rastlanır. Bazı yumurtalık kistleri normal ve zararsızdır ve herhangi bir tedaviye gerek olmadan kendiliğinden geçer. Bazıları ise normal değildir ve problemlere sebep olabilir.

Yumurtalık kistleri pelvik muayene sırasında saptanabildiği için, kontrolleri düzenli yaptırmak çok önemlidir. Kontrolden geçmeniz yumurtalık kanseri riskinin daha fazla olduğu şu durumlarda özellikle önemlidir; yumurtalık kisti semptomları taşıyorsanız, önceden yumurtalık kisti geçirdiyseniz ve 40 yaşından büyükseniz. Eğer yumurtalık kisti erken teşhis edilirse, sebep oldukları birçok problem de önlenmiş olur.

Yumurtalık Kistinin Çeşitleri ve Sebepleri

Kist, kabarcık gibi, sıvı dolu bir kesedir. Bazı yumurtalık kistleri yumurtlama sürecinin bir sonucu olarak oluşur. Anormal olan kistler kadının yumurtalıklarında üretilen östrojen ve progesteron hormonlarındaki bir dengesizlik sonucu oluşur.

Fonksiyonel Kist

Yumurtalık kistlerinin en yaygını fonksiyonel kistlerdir. Yumurtlama sırasında yumurtalıkta kiste benzer bir yapı oluşur. Eğer bu yapı normal döngüsünü yerine getiremez ve erimezse, fonksiyonel kist meydana gelir. Fonksiyonel kistler genelde semptom yaratmazlar ve tedaviye gerek duyulmaz. Normalde büyümeleri durur, büzüşürler ve 1, en çok 3 menstürel siklüste kaybolurlar. Bu kistler adet gören kadınlarda normaldir, ama menopoza giren kadınlarda nadir olur, çünkü menstürel period bittiğinde artık daha fazla yumurta üretilmemektedir.

Diğer Kist Çeşitleri

Fonksiyonel kistler normaldir ve doktor tarafından anormal kistlerden ayrılması gereklidir. Bu diğer anormal yumurtalık kistleri problem yaratırlar ve tedavi edilmeleri gereklidir.

• Dermoid : İçeriği saç ve cilt dokusu gibi değişik çeşitlerde doku ile dolu kistik büyümedir.

• Kistadenom : Yumurtalığın dış yüzeyindeki hücrelerden meydana gelen kistlerdir.

• Endometrioma : Uterusun içindeki benzer doku yumurtalıklada da bulunduğu zaman endimetriosis diye bilinen, bazen endometrial kist veya çikolata kisti (kistin içindeki koyu, kırmızımtrak kandan dolayı) olarak adlandırılan bu kist meydana gelir.

• Polikistik Over Hastalığı : Follikül kistlerinin çok sayıda gelişmesi, yumurtalıkların büyüyüp genişlemesine neden olur, kalın bir dış çeper oluşur ve yumurtlamayı engeller.

Bu tür kistler genelde iyi huylu ve kansere yol açmayan cinstedir. Bu kistler tedavi gerektiren problem ve semptomlar yaratsa bile, vücudun diğer kısımlarına yayılmazlar. Gerçi, birkaç kist habis veya kansere çevirebilir. Bu nedenle, bütün kistler dikkatlice değerlendirilmelidir. Yumurtalık kanseri riski çok düşük olmasına rağmen, erken teşhis edilirse, daha iyi tedavi edilebilir. Kadınlarda menopozdan önce yumurtalık kanseri pek yaygın değildir. 50 – 70 yaşları arasında yumurtalık kisti olan kadınlar, yumurtalık kanseri riski taşımaktadırlar. Bu kadınlar için düzenli pelvik muayeneden geçmeleri çok önemlidir, böylece kanser saptanırsa hızla tedavi edilebilir.

Semptomlar

Birçok yumurtalık kisti semptom yaratmasa da, semptomlar oluştuğunda ağır bir ağrı veya karında doluluk veya baskı hissi olabilir. Yumurtalık kistleri ilişki sırasında veya değişik zamanlarda da ağrı yaratabilir. Şiddetli ağrı bazen hastaneye yatmayı gerektirebilir. Ağrı ve baskı birçok faktör nedeniyle olabilir :

• kanayan veya patlayan bir kist sonucu karın içi dokuların irite olması

• kistin büyüklüğü

• kistin torsiyonu (kendi ekseni etrafında dönmesi) sonucu kiste gelen kan akımının durması

Gecikmeli, düzensiz ve ağrılı geçen adetler de yumurtalık kistinin semptomu olabilir. Alt karnın büyümesi ve şişmesi de başka bir semptomdur. Eğer bu semptomlardan herhangi biri sizde varsa, hemen doktorunuza bildiriniz.

Teşhis

Yumurtalık kistleri genelde düzenli olarak yapılan pelvik muayenede anlaşılır. Pelvik muayene sayesinde kist çok büyümeden, patlamadan veya torsiyon olmadan fark edilebilir. Eğer doktorunuz pelvik muayene sırasında anormal bir yumurta büyümesi fark ederse, teşhisi doğrulamak için başka testler de gerekli olabilir.

Ultrason iç organların görebilmek için ses dalgalarının kullanıldığı bir tetkiktir. Bir elektronik alet ile karnın üstünden veya vajinanın içinden bakılarak ekolar oluşturulur. Daha sonra bu ekolar da televizyona benzer bir ekranda görüntü olarak izlenir. Ultrason bir yumurtalığın büyüyüp büyümediğine bakmak için, ve büyümenin katı mı yoksa içi sıvı dolu mu olduğunu anlamak için kullanılabilir.

Laparoskopi, doktorun karnın içine ve diğer pelvik organlara bakmasına imkan tanıyan operasyonel bir prosedürdür. Laparoskop, göbek deliğinin hemen altında ufak bir delikten karına sokulan teleskop gibi ince, ufak bir alettir. Bu alete eklenmiş bir ışık kaynağı ile uterus, yumurtalık ve fallop tüpleri inceler. Laparoskop ile doktor kistin kanamasını durdurabilir, enfeksiyon testi yapabilir, kistin içindeki sıvıyı boşaltabilir veya dokudan bir örnek alarak onu laboratuvarda inceleyebilir.

Tedavi

Yumurtalık kistinin tedavisi bazı faktörlere bağlıdır. Bunlar; kistin büyüklüğü ve tipi, kadının yaşı, sağlık durumu, çocuk sahibi olmak isteyip istememesi ve semptomlardır. Eğer kist erken teşhis edilirse, büyük bir tedaviye gerek olmayabilir.

Eğer genç bir kadında hiçbir semptomu olmayan ufak bir kist varsa, doktor tedaviye başlamadan evvel, kistin kendiliğinden geçip geçmeyeceğini görmek için, 2 veya 3 adet dönemi beklemek isteyebilir. Çoğu fonksiyonel kist 1 - 3 ay sonra hiçbir tedaviye gerek olmadan kendiliğinden gider.

Bazı durumlarda doktor kisti küçültmek için doğum kontrol hapı gibi bazı hormonal ilaçlar verebilir. Ağızdan alınan korunma hapları yumurtlamayı önlediği için, fonksiyonel kistler doğum kontrol hapı kullananlarda çok nadirdir. Hap diğer iyi huylu kistleri önlememekle beraber, habis yumurtalık kistlerine karşı biraz koruma sağlar. Doğum kontrol hapları yumurtlamayı önlediği için, aynı zamanda yeni kist oluşma ihtimalini de azaltır.

Bazı kistler doğum kontrol haplarına cevap vermeyebilir. Bu durumda kisti almak için operasyon gerekebilir. Şu durumlarda operasyon gerekebilir :

• kist birkaç adet döneminden sonra kaybolmamışsa

• kist doğum kontrol hapına rağmen kaybolmamışsa

• kist çok büyükse

• menopozdaki bir kadında kist saptanmışsa

• şiddetli ağrı ve kanama varsa

• kist torsiyonu olmuşsa

Operasyonun derecesi ve çeşidi bazı faktörlere bağlıdır. Eğer kist erken teşhis edilmişse, operasyon çok büyük olmayacaktır. Yumurtalığa dokunulmadan sadece kist alınabilir. Bazen bir veya her iki yumurtalığın da alınması gerekebilir. Bazı durumlarda ise histerektomi (rahmin alınması) gerekebilir.

Herhangi bir operasyondan önce doktorunuz size gereken bilgiyi verecektir. Bazen operasyona kadar operasyonun büyüklüğü hakkında bilgi sahibi olunmayabilir. Bunu doktorunuz ile konuşmalısınız.

Eğer Yumurtalık Kistiniz Varsa

Eğer önceden sizde yumurtalık kisti saptandıysa, düzenli pelvik muayeneden geçmeniz çok önemlidir çünkü yumurtalık kistinin semptomu olmayabilir. Eğer geçmişte kistiniz olduysa, hiç kisti olmamış birine göre, tekrar kist geliştirme potansiyeliniz daha fazladır. Eğer kistler erken teşhis edilirse, daha ciddi problemlere sebebiyet vermeyebilirler. Bu problemler:

• enfekte olmuş, patlamış ve kanayan veya torsiyone kistin yarattığı şiddetli ağrı

• endometrioz daha kötüleşirse, bir veya her iki yumurtalığında alınması gerekebilir

• eğer kistin kanserli olduğu anlaşılırsa, erken teşhiste başarılı tedavi olasılığı daha fazladır.

Eğer geçmişinizde yumurtalık kistiniz olduysa, doktorunuzun tavsiyelerine uyun ve pelvik muayenelerinizi kaçırmayın. Karında doluluk, şişlik, baskı ve rahatsızlık semptomlarına karşı tetikte olun. Eğer menopozda iseniz, düzenli pelvik muayeneler kistleri bulmak için daha da önemlidir, çünkü bu dönemde bu kistlerin kötü huylu olma ihtimali daha yüksektir.

Sonuç olarak

Kadınların doğurganlık döneminde yumurtalık kistleri çok yaygındır. Bu süreçte bulunan kistlerin çoğu zararsız çıkar. Yine de, doktorunuz kistin büyümesi ile ilgili kayıt tutmak isteyebilir. Şüpheli gözüken bir kistin alınması ve ne tip bir kist olduğunun araştırılması gereklidir. Bazı durumlarda semptomlardan kurtulmak için operasyon gerekebilir.

Eğer yumurtalık kistiniz varsa, birçok endişeniz olabilir. Bunları doktorunuzla konuşmak, size yardımcı olacaktır. İleride olabilecek problemleri doktorunuzla beraber konuşup halledebilir, kendinizi mümkün olduğunca sağlıklı kılabilirsiniz.